فناوری اطلاعات و ارتباطات، دیرزمانی است که جای خود را به شکلی عمیق در زندگی بشر باز کرده است؛ به نحوی که امروزه تقریباً انجام هیچ فعالیتی بدون یاری گرفتن از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان‌پذیر نیست.
این مقوله منحصر به فرد و پرکاربرد، در زندگی توان‌یابان، به ویژه نابینایان و کم‌بینایان، نقشی دوچندان دارد؛ چرا که اغلب به عنوان حس یا عضو آسیب‌دیده آنان عمل می‌کند و انجام بخش عمده‌ای از امور زندگیشان را که در حالت عادی، توسط آنان، به سادگی قابل انجام نیست، امکان‌پذیر می‌سازد. امروزه، هر کاری، از تشخیص رنگ لباس و نوع اسکناس گرفته تا تصدی شغلهای پیچیده ای چون برنامه نویسی و طراحی، مدیریت و امنیت سایت، همه و همه، به لطف پیشرفت های فناورانه، توسط نابینایان قابل انجام است.
نابینایان و فناوری اطلاعات در ایران
در کشور ما، ایران نیز، هرچند اندکی دیرتر و آهسته تر، اما سرانجام در اواسط دهه هفتاد، کاروان نابینایان در مسیر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به راه افتاد و روز به روز بر سرعت خود افزود؛ چراکه نابینا و کم بینایی نبود که پس از کسب آگاهی مختصری درباره رایانه و اینترنت، شیفته آن نشود و تمام همّ و غمّ خود را برای فراگیری و استفاده از آن به کار نبندد.
اما، متأسفانه این نیاز، علاقه‌مندی و توانایی افراد دارای آسیب بینایی هم چون دیگر شئونات زندگیشان، توسط نهادها و مسئولان ذیربط، نادیده گرفته شد و نابینایان و کم بینایان بسیاری، که از استعدادی شگرف در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات برخوردار بودند، به دلیل فقدان امکانات مالی یا زیرساختهای آموزشی و فرهنگی مناسب، ناچار به ادامه تحصیل یا کار در رشته های اشباع شده‌ای در حوزه علوم انسانی شدند.
در سالهای اخیر، اما، با تلاش شبانه روزی اشخاص حقیقی و حقوقی غیر وابسته به دولت، از سویی، آرام آرام، باور توانمند بودن نابینایان در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در بدنه فرهنگ و اندیشه طبقات مختلف اجتماع، نهادینه شده است و از دیگر سو، اندک اندک، زیرساختهای نرم افزاری و سخت افزاری حضور مؤثر و فعال نابینایان و کم بینایان در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات فراهم شده است که از آن با عنوان مقوله دسترس پذیری (accessibility) یاد می شود.
اقدامات مؤسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز در حوزه فناوری اطلاعات
مؤسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز نیز به عنوان یکی از معتبرترین و فعالترین مراکز هیأت امنایی خدمت رسان به نابینایان و کم بینایان، با درک عمیق خلأهای موجود در مسیر استفاده جدی نابینایان از فناوری اطلاعات و ارتباطات، از سالهای آغازین دهه ۱۳۹۰، تلاش خود را در زمینه کاهش یا رفع مشکلات نابینایان در زمینه استفاده از ابزارهای دیجیتال، آغاز کرد.
فعالیت‌های مؤسسه توانگران را در حوزه دسترس پذیر ساختن فناوری برای نابینایان می‌توان به سه بخش تقسیم کرد.
۱-تسهیل آموزش نابینایان با تکیه بر فناوری اطلاعات
در حوزه آموزش فناوری اطلاعات، از سال ۱۳۹۲، دوره‌های آموزشی خصوصی و گروهی متعددی برای شمار قابل توجهی از کودکان و بزرگسالان نابینای شیراز و دیگر شهرستان‌های استان فارس و شهرستان چابهار در سیستان و بلوچستان و حتی کشور عراق، تحت عناوین مختلفی، اعم از آشنایی مقدماتی با رایانه، مهارت‌های هفت‌گانه کامپیوتر (ICDL)، دیپلم کامپیوتر، تایپ سریع، برنامه‌نویسی و غیره برگزار شده است.
در این بخش، با افزودن شاخه فناوری اطلاعات به آموزشگاه آزاد فنی و حرفه ای توانگران، امکان ارائه مدارک معتبر و بین المللی سازمان فنی حرفه‌ای کشور به فراگیران نیز فراهم شد.
مهمترین گام این مجموعه در حوزه آموزش فناوری اطلاعات، با توجه به فقدان زیرساختهای آموزشی لازم برای تربیت کودکان و نوجوانان نابینا در این شاخه از علم، تأسیس یک مجموعه فرهنگی آموزشی مجهز ویژه نابینایان است که در آن، رشته‌های مختلف حوزه فناوری اطلاعات، در قالب دروس هنرستان، به نوجوانان نابینا آموزش داده خواهد شد تا از این طریق بستر ادامه تحصیل و اشتغال پایدار آنان در این زمینه فراهم گردد. کلنگ ساختمان این مرکز آموزشی در اسفند ماه ۱۴۰۲، به زمین زده شد.۲-تسهیل اشتغال نابینایان با استفاده از فناوری اطلاعات
یافتن زمینه‌های شغلی نوین، غیر کلیشه‌ای و اشباع نشده برای نابینایان، یکی از مهمترین اهداف مؤسسه توانگران به شمار می‌رود. از سوی دیگر، حوزه فناوری اطلاعات نیز با توجه به پیشرفت‌های روزافزون این علم، بستری نوین، مناسب و سرشار از فرصت‌های شغلی، برای نابینایان علاقه‌مند و مستعد محسوب می‌شود؛ چنانکه هم اکنون بسیاری از افراد دارای آسیب بینایی در داخل و خارج از کشور، تصدی حرفه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات اعم از تدریس علوم کامپیوتر، برنامه نویسی، طراحی و توسعه نرم‌افزار، طراحی، مدیریت و تأمین امنیت وب سایت، تولید محتوا، کاربر اتوماسیون اداری، مدیریت صفحات مجازی، تایپ سریع، پیاده سازی، تدوین فایل‌های شنیداری و… را بر عهده دارند.
وجود این دو حقیقت مهم، مؤسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز را بر آن داشته است تا به منظور الگوسازی، در نخستین گام، نیروی انسانی مورد نیاز خود را به ویژه در ردیف‌های شغلی مرتبط با فناوری اطلاعات، تنها از میان افراد دارای آسیب بینایی برگزیند. این مجموعه همچنین، بخش عمده‌ای از منابع مادی و معنوی خود را در مسیر تربیت نیروی انسانی نابینای ماهر و خلاق در حوزه‌های مختلف فناوری اطلاعات، صرف می‌کند.
اقدام مهم دیگر مؤسسه توانگران در حوزه اشتغال نابینایان با استفاده از فناوری اطلاعات، تلاش خستگی‌ناپذیر در جهت نمایش عملی توانمندی حرفه‌ای نابینایان و کم بینایان در امر تصدی شغلهای مبتنی بر فناوری اطلاعات، به اقشار مختلف جامعه، به ویژه کارفرمایان بخشهای دولتی و خصوصی است که در نهایت، به ایجاد زمینه اشتغال پایدار برای این قشر در حوزه گسترده دیجیتال می‌انجامد.۳-تسهیل زندگی نابینایان با استفاده از فناوری اطلاعات
امروزه، تلفن‌های همراه هوشمند، به دستیار قابل اعتماد همه انسان‌ها تبدیل شده اند و قادرند از ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین امور روزمره زندگی ما را انجام دهند یا تسهیل کنند. نابینایان و کم‌بینایان نیز با استفاده از گوشی‌های هوشمند قادرند بخش عمده‌ای از فقدان حس بینایی خویش را جبران کنند. از یک گفتگوی ساده در شبکه‌های اجتماعی گرفته تا نگارش یک مقاله علمی، همگی، برای یک فرد نابینا، با استفاده از یک تلفن هوشمند، به سادگی قابل انجام است؛ به شرط آنکه بر نحوه استفاده از صفحه خوان در دستگاه‌های تلفن همراه و محیط کاربری نرم‌افزارهای مختلف، تسلط داشته باشد.
مؤسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز، با درک این نیاز مهم و استفاده از توان و تخصص نابینایان توانمند، افزون بر نصب، راه اندازی و عیب‌یابی صفحه‌خوانهای تلفن همراه و رایانه، دوره های آموزشی استفاده از این امکان فناورانه را برای نابینایان، عموماً به صورت رایگان، برگزار می کند تا آنان بتوانند بدون نیاز به کمک دیگران، بخش قابل توجهی از فعالیت های روزمره زندگی خود را اعم از رفت و آمد، خرید، امور بانکی، مطالعه، ارتباط در شبکه های اجتماعی ومانند آن انجام دهند.
از سوی دیگر، این مجموعه می‌کوشد از طریق برقراری تعامل آگاهی بخش و سازنده با تولید کنندگان و ارائه کنندگان انواع محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، آنان را متقاعد سازد که استانداردهای دسترس‌پذیری را در فرایند تولید و ارائه خدمات و محصولات خود، اعمال کنند تا موانع پیش روی نابینایان در مسیر استفاده از آنها، کاهش یابد.
اقدامی فرهنگ‌ساز به نام رویداد دوسالانه نابینایان و تحول دیجیتال
برپایی نخستین رویداد نابینایان و تحول دیجیتال در بهمن ماه ۱۴۰۲ توسط مؤسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز نیز، اقدامی فرهنگ‌ساز بود که با هدف تسهیل زندگی، اشتغال و آموزش نابینایان با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین نهادینه ساختن مفهوم دسترس‌پذیری در حوزه دیجیتال، صورت گرفت و امید می‌رود که با پیگیری فعال و مصرانه اهداف بلند این رویداد و برپایی مستمر آن (به صورت دوسالانه)، آرمان ارزشمند برابری نابینایان با افراد بینا در بهره برداری همه جانبه از دنیای بی‌نهایت فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحقق یابد.
*******
نویسنده: مائده نعمتی
نظر (۰)